Προσκυνητές

«Το Άγιο Όρος είναι βασίλειο χωρίς στεφάνι,
κράτος χωρίς στρατό,
χώρα χωρίς γυναίκες,
πλούτος χωρίς χρήματα,
σοφία χωρίς σχολείο,
κουζίνα χωρίς κρέας,
προσευχή χωρίς διακοπή,
συνεχής σύνδεση με τον ουρανό,
ύμνος εις τον Χριστό χωρίς κούραση,
θάνατος χωρίς λύπη».

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ

ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ

Το Άγιο Όρος του Άθω, μοναδική χώρα των μοναχών, το τρίτο «δάχτυλο» της χερσονήσου της Χαλκιδικής. Η καρδιά της παγκόσμιας Ορθοδοξίας, η τελευταία ζωντανή εικόνα της ξεχασμένης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ο πιο μεγάλος ναός στον κόσμο.

Το Άγιο Όρος είναι η μόνη χώρα στον πλανήτη όπου οι άνθρωποι δεν γεννιούνται αλλά μόνο  πεθαίνουν. Οι μοναχοί  του Αγίου Όρους  έχουν αποχωρήσει σε αυτή τη θαυμάσια γη της ηρεμίας και της προσευχής χιλίων ετών για να  πεθάνουν για
αυτόν τον κόσμο και να γεννηθούν ξανά στον Χριστό.

 Η ορεινή περιοχή,  κάπου-κάπου ήπια,  κάπου-κάπου βίαια, που καλύπτεται με πυκνά δάση και διασχίζεται από πολυάριθμα φαράγγια  με επικλινές πλαγιές, περιβάλλεται από κρυστάλλινα σμαραγδένια νερά του Αιγαίου. Το βουνό Άθως, όπου σύμφωνα με την παράδοση, βρίσκεται η Θεοτόκος, υψώνεται στα 2033 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και είναι συνήθως βυθισμένο στα σύννεφα.

Στην αρχαιότητα  το όρος Άθως ήταν γνωστό ως  Απολλωνιάδα και στην κορυφή του υπήρχε ναός του Δία.

Η εκκλησιαστική παράδοση λέει ότι η Παναγία αφού έλαβε  ευλογία  του Αγίου Πνεύματος ξεκίνησε το ταξίδι της για την Κύπρο. Η βάρκα της έπεσε σε θύελλα και η Παναγία αποβιβάστηκε στην ακτή του όρους Άθω.

Οι  πολυθεϊστές τότε υποδέχτηκαν την Θεοτόκο,  άκουσαν το κήρυγμά της και βαφτίστηκαν.  Στη συνέχεια, όπως λέει η παράδοση, η Παναγία έκανε πολλά θαύματα εδώ. Πριν συνεχίσει το ταξίδι της έκανε καθηγητή και επικεφαλή  έναν απόστολο εδώ σε αυτό το βουνό και δίνοντας ευλογία στον λαό πρόσθεσε:

«Θεία ευλογία ας είναι σε αυτό το τόπος και σε όσους μένουν εδώ τηρώντας της εντολές του Γιου και του Θεού μου. Τα αγαθά που απαιτούνται για τη ζωή τους στη γη θα τα έχουν  σε αφθονία κάνοντας μόνο μια μικρή προσπάθεια, η ζωή στον ουρανό είναι προετιμασμένη για αυτούς και δε θα  αναχωρήσει το έλεος του Γιου μου από αυτό το τόπος ποτέ.  Θα είμαι εκπρόσωπος αυτού του τόπου και θα προσεύχομαι θερμά γι 'αυτό ενώπιον του Θεού.»

Από εκείνη την ημέρα, όταν η Παναγία  εκστόμισε αυτές τις λέξεις, το Άγιο Όρος ονομάζεται κήπος της Παναγίας.  

Το Άγιο Όρος βρισκότανε υπό την ηγεσία της Ρώμης η οποία έκανε διωγμούς των  Χριστιανών μέχρι το 313 μ.Χ. όταν  ο Αυτοκράτωρ Κωνσταντίνος εξέδωσε διάταγμα για τα πολιτικά δικαιώματα και τη θρησκευτική ελευθερία των Χριστιανών.  Μέχρι τότε, ο μοναχισμός του Αγίου Όρους έχει αναπτυχθεί αρκετά. Υπήρχαν, επίσης, τα πρώτα μοναστήρια.   

Ένα γεγονός από το 442 όρισε το λεγόμενο «Άβατον», νόμο κατά τον οποίο απαγορεύεται η είσοδος  γυναικών στον Άθω.  Η κόρη του Μεγάλου Θεοδοσίου, η Πριγκίπισσα  Πλακίδια, επισκέφθηκε το  μοναστήρι του Βατοπαιδίου αλλά με την ευκαιρία αυτή από την εικόνα της Παναγίας άκουσε τη φωνή που της είπε να μην προχωρήσει πιο πέρα. Ο νόμος αυτός εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, και παραβιάστηκε αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ταραχώδους ιστορίας του Αγίου Όρους, επειδή συνέβη μερικές γυναίκες να  προσπάθησαν να μπουν κρυφά στο απαγορευμένο έδαφος.

Τον 9^ο αιώνα με το  βασιλικό διάταγμα δόθηκε στους μοναχούς το δικαίωμα της  αυτοδιοίκησης του Αγίου Όρους,  και  στη συνέχεια ο αριθμός τους αυξάνεται σημαντικά. Εμφανίζεται επίσης ο σλαβικός μοναχισμός, ρώσικος, σέρβικος, βουλγάρικος. Το 1453  με την  πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αρχίζει η περίοδος της Τουρκοκρατίας  αλλά το Άγιο Όρος διαφύλαξε την ελευθερία του, την Ορθόδοξη πίστη του και την αυτοδιοίκηση του με την πληρωμή του  φόρου υποτελείας. Η τσαρική Ρωσία εκείνη την εποχή βοηθά πολύ το Άγιο Όρος.

Σήμερα στο Άγιο Όρος βρίσκονται 20 μεγάλα μοναστήρια, 12 σκήτες, πολλά κελιά και πολλοί άλλοι μοναχικοί οικισμοί ενώ στις πλαγιές του  ασκητεύουν ερημίτες.

17  μοναστήρια ανήκουν στην ελληνική μοναστηριακή κοινότητα:   Μεγίστης Λαύρας,   Βατοπαιδίου,  Ιβήρων,  Διονυσίου,  Γρηγορίου,  Αγίου Παύλου,  Ξηροποτάμου,  Ξενοφώντος,  Κουτλουμουσίου,  Παντοκράτορος,  Φιλοθέου,  Καρακάλλου,  Δοχειαρίου,  Εσφιγμένου,  Σίμωνος Πέτρας,  Σταυρονικήτα και  Κωνσταμονίτου.  

  Εδώ βρίσκεται επίσης και σέρβικη μονή  Χιλανδαρίου, ρώσσικη μονή  Αγίου Παντελεήμονος και βουλγάρικη μονή  Ζωγράφου.  Οι Ρουμάνοι έχουν τη σκήτη  Τιμίου Προδρόμου  στην άκρη της Χερσονήσου.

Οι Καρυές είναι μια μεσαιωνική πόλη στο κέντρο του Αγίου Όρους. Σε αυτή την μοναδική πρωτεύουσα του Αγίου Όρους βρίσκεται η έδρα της  Ιεράς  Επιστασίας στην οποία προεδρεύει ο Πρώτος. Εδώ βρίσκονται και τα  Κονάκια (αντιπροσωπεία) όλων των μοναστηρίων του Αγίου Όρους. Για τους Σέρβους είναι ιδιαίτερα σημαντικό το Ερημητήριο του Αγίου Σάββα όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γαλακτοτροφούσας και από πρόσφατα και  το Σκήπτρο του Αγίου Σάββα.  Στο Ερημητήριο καθημερινά ζει στην προσευχή και με μεγάλα επιτεύγματα ο  μοναχός Νικόδημος, αδελφός μοναχών Χιλανδαρίου.

Πολλοί θαυμαστές,  Χριστιανοί Ορθόδοξοι από όλο τον κόσμο, αλλά και πολλοί άλλοι άνθρωποι καλής θέλησης επισκέπτονται καθημερινά το Άγιο Όρος.  Όταν σχεδιάζει κανείς το ταξίδι σε αυτήν την χώρα  των μοναχών θα πρέπει να έχει υπόψη του ότι ο Άθως δεν είναι ένας τουριστικός προορισμός.  Τα μοναστήρια δεν είναι ξενοδοχεία και είναι απαραίτητο να σέβονται οι κανόνες και οι κανονισμοί στο σπίτι εκείνων που έχουν επιλέξει το μοναχικό επίτευγμα, το σεβασμό για τη φιλοξενία ως μία από τις πιο σημαντικές χριστιανικές αρετές.

Είναι σημαντικό να σχεδιάσει κανείς την επίσκεψη στο Άγιο Όρος  από πριν.  Ημερομηνία εισόδου καθορίζεται στη συμφωνία με τους υπαλλήλους του  Γραφείου Προσκυνητών της  Αγιορειτικής Εστίας στη Θεσσαλονίκη.  Ο αριθμός των επισκεπτών είναι περιορισμένος στους 120  ημερησίως. Στο Άγιο Όρος μπαίνετε μόνο ακτοπλοϊκώς από το λιμάνι της Ουρανούπολης ή από το λιμάνι  της Ιερισσού. Πριν μπείτε στο καράβι παίρνετε την άδεια εισόδου - το λεγόμενο  διαμονητήριο - με πληρωμή φόρου.

Φτάνοντας στο μοναστήρι πρώτα πηγαίνετε σε ένα ειδικό τμήμα για επισκέπτες. Σύμφωνα με τα έθιμα του Αγίου Όρους ο μοναχός που σας φιλοξενεί θα σας προσφέρει ευγενικά φαγητό και ποτό, καφέ, λουκούμι, ρακί (τσίπουρο) και φρέσκο νερό και στη συνέχεια θα σας πάει στα κελιά με κρεβάτια. Επίσης θα σας  παρουσιάσει το πρόγραμμα λειτουργιών και τις ώρες φαγητού στην τραπεζαρία. Η παραμονή στο μοναστήρι είναι η μοναδική ευκαιρία για να κοιτάξετε  μέσα στο θησαυροφυλάκιο πνευματικότητας και την αίσθηση της αιωνιότητας.  Πριν πάτε για ύπνο κατά τη διάρκεια Αποδείπνου στο ναό ο ιερέας θα τεθεί μπροστά σας τα ιερά  κειμήλια,  άφθαρτα λείψανα αγίων και θα σας παρουσιάσει την ιστορία και ένα μέρος θησαυρών του μοναστηρίου.

Στην τραπεζαρία θα δειπνήσετε σε μια προσευχητική ατμόσφαιρα.  Δεν είναι επιθυμητή η συνομιλία, και την ώρα του ηλιοβασιλέματος όλοι σιγά-σιγά πηγαίνουν στα κελιά, χωρίς δυνατές  συζητήσεις. Στο Άγιο Όρος δεν επιτρέπονται τα σόρτς και τα μπλουζάκια με κοντομάνικο όπως και η χρήση των καμερών. Επιτρέπεται να τραβάτε φωτογραφίες των μοναχών και των πορτών των  μοναστηριών μετά την ευλογία (έγκριση). Χρειάζεται λίγη προσοχή επειδή οι μοναχοί δεν είναι ούτε  τουριστικά αξιοθέατα, ούτε ξεναγοί και πρέπει να αποφεύγετε την περιττή ενόχλησή τους. Ο κανόνας του Αγίου Όρους απαγορεύει επίσης το κυνήγι, το ψάρεμα και το κολύμπι στο Άγιο Όρος, και η  διανυκτέρευση στα μοναστήρια χρειάζεται να συμφωνηθεί με το μοναστήρι μερικές εβδομάδες πριν τον ερχομό. Η ώρα επίσκεψης  συμφωνείται μέσω τηλεφώνου ή φαξ, τις εργάσιμες ημέρες το πρωί. 

Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι τα πλοία αναχωρούν μόνο το πρωί ενώ για ημερίσιες ομαδικές επισκέψεις είναι απαραίτητη η  ενοικίαση ενός ειδικού σκάφους που ονομάζεται «Αγκαζέ» (με αρκετά υψηλή αμοιβή) και σε συμφωνία με τη Λιμενική Αρχή.

Στις γυναίκες παραμένει η δυνατότητα να επιβιβαστούν σε ένα από τα πλοία που κατά τη διάρκεια της ημέρας γυρίζουν τον Άθω με απόσταση 500 μ από την ακτή. Αυτό  συνιστάται ιδιαίτερα στις γύναικες το καλοκαίρι λόγω αδυναμίας  πλησιάσματος στην  ακτή. Όλα τα μοναστήρια  είναι ορατά από την ανοιχτή θάλασσα, εκτός από τη μονή  Χιλανδαρίου,  Ζωγράφου,  Κουτλουμουσίου και Κωνσταμονίτου.

Επίσης οι γυναίκες μπορούν να επισκεφθούν κάποιο από τα μετόχια (μοναχικά κτήματα έξω από το μοναστήρι), όπως είναι το μετόχι Χιλανδαρίου  στον Κάκαβο  κοντά στην Ιερισσό. Κάθε επίσκεψη στο Άγιο Όρος είναι διαφορετική, και σε κάθε υπάρχει  επιθυμία της επιστροφής.

Σπάνια συμβαίνει κάποιος που έχει επισκεφτεί το Άγιο Όρος να μην ξαναγυρίσει. Το Πηγάδι του Αγίου Σάββα βρίσκεται στη μονή Χιλανδαρίου και  σύμφωνα με την παράδοση ο Άγιος Σάββας το έσκαυε μόνος του  και όποιος πίνει νερό από αυτό πάντα ξαναγυρνάει στη  σερβική Αυτοκρατορική Λαύρα του Αγίου Όρους.  Για τους ανθρώπους μας η επίσκεψη στο Άγιο Όρος έχει ιδιαίτερη σημασία. Εδώ θα συναντήσουν το πιο πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο τους, «όσα  έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας και όσα έχουμε δανειστεί από τους  απογόνους μας».  Είναι εξέχαστες οι συναντήσεις με την αδελφότητα του Χιλανδαρίου και μεγάλες κοινές προσευχές, γιορτινά τραπέζια...

Από την ημέρα της τραγικής πυρκαγιάς η ζωή στο μοναστήρι είναι πιο δύσκολη, και η δυνατότητα υποδοχής των προσκυνητών έχει μειωθεί σημαντικά, αλλά το μοναστήρι αποκαταστάθηκε (με τη βοήθεια της Σερβίας, της Ελλάδας και των χορηγών) και μέσα σε λίγα χρόνια πάλι θα λάμψει όπως παλιά. Όλοι μας έχουμε το καθήκον της διατήρησης αυτού του ιδρύματος του Αγίου Σάββα και του Αγίου  Συμεών.

Τα είκοσι μοναστήρια του Αγίου Όρους χωρίζονται σε τετράδες, με τον όρο ότι μόνο οι ηγέτες αυτών των τετράδων έχουν το δικαίωμα να στείλουν τον Πρώτο  τους (Πρωτεπιστάτη) στις Καρυές.

Οι τετράδες σχηματίζονται ως εξής:                             

Στην πρώτη τετράδα μαζί με το μοναστήρι  Μεγίστης Λαύρας ανήκουν και τα  μοναστήρια  Δοχειαρίου,  Ξενοφώντος  και  Εσφιγμένου. Στη δεύτερη τετράδα ανήκουν οι μονές  Κουτλουμουσίου,
Καρακάλλου και  Σταυρονικήτα.

Η Τρίτη  τετράδα αποτελαίται από τις μονές  Παντοκράτορος,  Φιλοθέου και  Σίμωνος Πέτρας.

Στην τέταρτη  τετράδα , με επικεφαλής  το μοναστήρι Χιλανδαρίου, βρίσκονται  τα  μοναστήρια Ξηροποτάμου,  Αγίου Παύλου και  Γρηγορίου.

Στην Πέμπτη  τετράδα, με επικεφαλής  το μοναστήρι Διονυσίου, βρίσκονται  τα  μοναστήρια Ζωγράφου,  Αγίου Παντελεήμονος και  Κωνσταμονίτου.

Η ιεραρχία αυτή χρονολογείται από τον 15^ο αιώνα και μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει.